Rodzaje okien

Okno to podstawowy element stolarki otworowej, którego głównym zadaniem jest przepuszczanie światła dziennego do wnętrza budynku. Wybór okien nie jest taki oczywisty, ponieważ na rynku występuje ogromne zróżnicowanie ze względu na materiał wykonania, kształt, zastosowanie, konstrukcję czy sposób otwierania. Sprawdźmy zatem, jakie są rodzaje okien w zależności od przyjętego kryterium.

Rodzaje okien w zależności od zastosowanego materiału

W Polsce największą popularnością cieszą się okna plastikowe, jednak w wielu projektach stosuje się również okna drewniane, aluminiowe lub stalowe. W jaki sposób materiał wpływa na charakterystykę okien?

Okna plastikowe

W polskiej branży budowlanej prym wiodą okna produkowane z polichlorku winylu (PCW lub PVC). Wykonane z tego materiału okna są wytrzymałe i nie wymagają czasochłonnej konserwacji. Ponadto zapewniają bardzo dobrą ochronę przed przenikaniem ciepła. Co ważne, PVC pracuje pod wpływem zmian temperatury, dlatego okna wymagają okresowej regulacji docisku skrzydła. Na rynku można znaleźć różne rodzaje okien plastikowych, które różnią się liczbą komór, czyli części wypełnionych powietrzem. Liczba komór ma wpływ na izolacyjność termiczną, stabilność i odporność na odkształcenia.  Dostępne są okna jedno-, dwu-, trzy-, cztero-, pięcio-, sześcio-, siedmio- i ośmiokomorowe, przy czym im więcej komór, tym lepiej.

Okna drewniane

Do produkcji okien drewnianych stosuje się drewno klejone warstwowo. Dzięki temu okno jest odporne na deformacje pod wpływem temperatury czy zmiany wilgotności. Naturalny materiał zapewnia piękny efekt estetyczny, jednak wymaga systematycznej konserwacji. Tego typu okna często znajdują się w zabytkowych kamienicach, domach drewnianych na wsi oraz domkach letniskowych.

Okna aluminiowe

Okna aluminiowe, bardziej niż inne rodzaje okien, doskonale nadają się na wykonanie wielkoformatowych przeszkleń. Materiał ten zapewnia bowiem odpowiednią sztywność i wytrzymałość, a przy tym nie jest podatny na czynniki zewnętrzne. W porównaniu do okien drewnianych i plastikowych okna aluminiowe mogą charakteryzować się słabszą izolacyjnością termiczną, choć producenci dążą do poprawy tego parametru.

Okna stalowe

Okna skonstruowane ze stalowych profili są solidne, sztywne i trwałe, jednak stosuje się je znacznie rzadziej niż inne rodzaje okien. Głównym minusem stalowych okien jest słaba ochrona przed przenikaniem ciepła. Z tego względu wykorzystuje się je głównie w budynkach zabytkowych i przemysłowych.

Rodzaje okien ze względu na miejsce montażu

Jeśli chodzi o miejsce montażu w budynku, główny podział wyróżnia okna dachowe (połaciowe) oraz elewacyjne. Jednak na tym nie koniec, ponieważ w obu grupach można znaleźć różne rodzaje okien w zależności od konstrukcji.

Rodzaje okien dachowych

Okna dachowe montuje się w dachach spadzistych w celu doświetlenia pomieszczeń zlokalizowanych na poddaszu. Mogą być wyposażone w nawiewniki, które dostarczają świeże powietrze do budynku i tym samym wspierają działanie wentylacji grawitacyjnej. Najczęściej stosuje się je w budownictwie jednorodzinnym, jednak można je spotkać również w obiektach użyteczności publicznej i firmach.

Rodzaje okien dachowych:

• okna obrotowe – otwierane przez obrót skrzydła, przy czym oś obrotu znajduje się pośrodku okna (skrzydło obraca się o 180 stopni);
• okna uchylno-obrotowe (klapowo-obrotowe) – umożliwia otwarcie skrzydła przez obrót o 180 stopni oraz uchylenie całego skrzydła o 35 lub 45 stopni (skrzydło można zablokować);
• okna wysokoosiowe – okna obrotowe, w których oś obrotu znajduje się powyżej środka okna (na ok. 3/4 wysokości okna);
• okna wyłazowe – okna otwierane na bok lub do góry, które służą do wychodzenia na dach;
• okna dachowe z oknem kolankowym – okno składające się z dwóch części połączonych pod kątem, przy czym jedna montowana jest w połaci dachu, zaś druga pionowo w ścianie budynku.
• okna dachowe balkonowe – okno składające się z dwóch części, z których jedna podnoszona jest do góry i stanowi daszek, zaś druga wysuwa się do przodu i tworzy barierkę.

Okna elewacyjne (fasadowe)

Okna elewacyjne, zwane również fasadowymi, montowane są w ścianach budynku. Wśród nich szczególną grupę stanowią okna, które pełnią również funkcję drzwi wyjściowych na balkon. Istnieją różne rodzaje okien balkonowych, przy czym w starszych domach często stosowano okna jednoskrzydłowe połączone z mniejszym oknem jedno- lub dwuskrzydłowym. Obecnie popularne są samodzielne okna jednoskrzydłowe (bez mniejszych okien) oraz okna dwukrzydłowe. Te ostatnie mogą mieć stały lub ruchomy słupek. Na czym polega różnica?

• okno balkonowe ze stałym słupkiem – słupek jest połączony z górą i progiem ościeżnicy, więc przy otwarciu skrzydeł pionowy podział okna jest nadal widoczny (otwiera się jedno lub dwa skrzydła);
• okno balkonowe z ruchomym słupkiem – słupek jest przymocowany na stałe do skrzydła okna, dzięki czemu po otwarciu skrzydła światło okna jest niepodzielone (otwierają się dwa skrzydła, przy czym występuje skrzydło czynne z klamką oraz bierne, które jest połączone ze słupkiem).

Okna tarasowe

Okna montowane przy wejściu na taras są na ogół szersze i wyższe niż okna balkonowe. Istnieją różne rodzaje okien tarasowych w zależności od sposobu otwierania, przy czym najbardziej standardowym rozwiązaniem jest okno rozwierne dwuskrzydłowe. Znacznie rzadziej spotykane są okna harmonijkowe, które składają się z wielu skrzydeł połączonych zawiasami. Tego typu okno otwiera się w systemie składano-przesuwnym, co sprawdza się zwłaszcza przy wielkogabarytowych otworach. Z uwagi na możliwość maksymalnego otwarcia skrzydła w system harmonijkowy wyposażone są niektóre rodzaje okien wystawowych (np. showroomy meblowe, salony samochodowe).

Obecnie największą popularnością cieszą się różne rodzaje okien przesuwnych, w tym:

• okna uchylno-przesuwne (PSK) – otwieranie wymaga wysunięcia skrzydła i przesunięcia go w bok, możliwe jest również uchylenie skrzydła od góry;
• okna podnoszono-przesuwne (HS/HST) – otwieranie polega na płynnym przesunięciu skrzydła równolegle do drugiego skrzydła; w tego typu oknach można zastosować niski próg i wielkogabarytowe przeszklenia;
• okna odstawno-przesuwne (SLIDE) – otwieranie polega na przesunięciu skrzydła w bok; zapewnia lepszą szczelność i termoizolacyjność niż okno HST.

Rodzaje okien w zależności od sposobu otwierania

Okna można podzielić również według sposobu otwierania. Jakie systemy stosuje się w polskim budownictwie?

Okna nieotwierane

Okna nieotwierane (fix) są tańsze od okien otwieranych, ponieważ nie mają klamki ani okuć. Takie okno może być szklone w skrzydle lub ramie, przy czym te ostatnie są znacznie częściej stosowane. Okna typu fix stosuje się zwłaszcza przy dużych otworach i w miejscach, gdzie nie ma potrzeby wietrzenia pomieszczeń (np. różne rodzaje okien wystawowych).

Okna rozwierne

Okna rozwierne są wyposażone w boczne zawiasy, które umożliwiają otwarcie skrzydła na oścież. W Polsce zazwyczaj stosuje się okna otwierane do wewnątrz pomieszczeń, choć można również spotkać okna otwierane na zewnątrz.

Okna uchylne

W takich oknach skrzydło uchyla się tylko od góry, co umożliwia wentylowanie pomieszczenia przy zasłoniętym oknie (np. opuszczonej rolecie). Okna uchylne stosuje się przede wszystkim w budynkach użyteczności publicznej, obiektach sportowych, zakładach przemysłowych i pomieszczeniach biurowych.

Okna rozwierno-uchylne

Są to uniwersalne okna, które można otworzyć w bok lub uchylić od góry. W domach jednorodzinnych najczęściej stosuje się okna dwuskrzydłowe, w których jedno skrzydło jest rozwierne, a drugie rozwierno-uchylne.

Okna przesuwne

Systemy przesuwne to przede wszystkim różne rodzaje okien tarasowych. Skrzydło otwiera się przez przesunięcie w bok, wzdłuż prowadnicy i równolegle do drugiego skrzydła. Czasami możliwe jest również uchylenie skrzydła od góry.

Okna odchylne

W takich oknach skrzydło uchyla się od dołu na zewnątrz. Dzięki temu można wietrzyć pomieszczenie również w czasie deszczu.

Okna obrotowe

Okno, w którym skrzydło otwiera się przez ruch obrotowy. W przypadku okien okrągłych i dachowych występuje pozioma oś obrotu, z kolei w oknach elewacyjnych prostokątnych oś obrotu jest pionowa.

Szczególne typy okien

W budownictwie stosuje się również specjalne rodzaje okien, które służą do doświetlania pomieszczeń, a czasami również do podkreślenia stylu architektonicznego. Można tutaj wyróżnić:

• lukarny – okna umieszczone w połaci dachu, ale wystające ponad jego powierzchnię;
• wole oko – lukarna o wyoblonym kształcie, przypominająca oko;
• okna o nietypowym kształcie – np. okna okrągłe, trójkątne, trapezowe;
• witryny – różne rodzaje okien wystawowych w sklepach i salonach wystawowych,
• świetliki – okna umieszczone w dachu, służące do doświetlenia korytarzy i klatek schodowych;
• nadświetla i doświetla – okna umieszczone nad i obok drzwi, które umożliwiają doświetlenie wiatrołapu;
• balkon francuski – wysokie okno z zewnętrzną balustradą;
• luksfery – okna wykonane z pustaka szklanego.

Rodzaje okien ze względu na typ konstrukcji

Obecnie najczęściej produkuje się okna jednoramowe, które składają się z ramy (ościeżnicy) oraz pojedynczych skrzydeł otwieranych do środka pomieszczenia. Istnieją jednak inne rodzaje okien, które można spotkać zwłaszcza w starszych budynkach na wsi, kamienicach i obiektach zabytkowych. Przykładowo okna zespolone (szwedzkie) składają się z ramy i podwójnych, połączonych ze sobą skrzydeł. Z kolei okna skrzynkowe zbudowane są z ościeżnicy, krosna i podwójnych skrzydeł otwieranych do wewnątrz. Natomiast okna krosnowe składały się z krosna (ramy) i pojedynczego skrzydła stałego lub otwieranego do wewnątrz. W polskim budownictwie stosowano również okna ościeżnicowe, w których jedno skrzydło otwierało się na zewnątrz, a drugie do środka.